Yarbay Mahmut Nedim Hendek

[Hendek] (1880; Kafkas - 21 Nisan 1920, Hendek ) Osmanlı Ordusu ve Türk Ordusu Subayı

13 Nisan 1920'de, Düzce'deki ayaklanma kısa sürede yöreye yayıldı. Düzce’nin Ömerefendi Köyü’nde toplanan silahlı Abhaz ve Çerkes ayaklanmacılar, ilçenin dışında bulunan Müfreze Karargahını basarak, Müfreze Kumandanını esir aldılar. Küçük rütbeli subaylar direndilerse de sayıları 4 bine ulaşan asiler Düzce’yi aldılar. Asi elebaşlarından Berzek Sefer Bey Düzce Kaymakamı, Maan Ali Bey (Emekli Binbaşı) Jandarma Komutanı, Koç Bey de Belediye Başkanı oldular.[1] Ayaklanmacılar, Düzce'nin ardından 14 Nisan'da Beypazarı, 18 Nisan'da Bolu (Bolu mutasarrıfı Haydar Bey'i de tutsak aldılar), 21 Nisan'da Gerede, 2 Mayıs'ta Mudurnu'yu ele geçirip, Ankara yakınlarına kadar ilerlediler.

Çok geniş bir alana yayılan ve kısaca I. Düzce Ayaklanması adıyla bilinen bu ayaklanmayı bastırmakla görevlendirilen ilk güçler yenilgiye uğrarken, olayın büyüme eğilimi gösterdiğini kestiren Heyet-i Temsiliye, ayaklanmalara karşı Kuva-yi Milliye'nin hemen bütün güçlerini seferber etti. Yarbay Mahmut Bey komutasındaki 24. Tümen'in Geyve'den Düzce'ye, Kandıra'da üstlenen binbaşı Çolak İbrahim Bey müfrezesinin Adapazarı'na, Balıkesir'de bulunan Çerkes Ethem kuvvetlerinin de aynı yöreye gitmesini buyurdu.

Mahmut Bey'in Hendek'e gelişini; "Bolşevikler Hendek'i bastı. Kadın ve kızlarımızı hamamlara, doldurdular. Müslümanlık ve namusumuz

tehlikededir. Allahını seven Hendek'e koşsun!" gibi doğru olmayan yanıltıcı haberleri yaydılar.

Yarbay Mahmut kuvvetleriyle 21 Nisan 1920’de Hendek’e varır. 22 Nisan 1920 günü Hendek Nüfren Boğazında Yarbay Mahmut, Kurmay Yakup Sami (filozof Sami), levazım başkanı Rıfkı isyancılar tarafından şehit edilir. Asker dağıtılır, silahlarına el konulur. Yarbay Mahmut beyde Çerkes kökenlidir, Düzce-Hendek isyanın ileri gelenleri de Çerkes’dir. Yarbay Mahmut kardeş kanı dökülmesin diye isyancılarla konuşmak, onları ikna etmek istemiş onlarla Çerkesce konuşmaya çalışmıştır ve asi Çerkeslerin sözüne inandığı için ateşi durdurmuştu. Fakat bu davranışı başta kendisi olmak üzere bazı subayların öldürülmesine ve tümenin dağılmasına, asilerin üstün gelmesine yol açtı.

Yarbay Mahmut Bey'in, barış yoluyla Düzce İsyanını bastırma girişimlerine rağmen, pusuya düşürülmesi üzerine bölgeye gelen Ethem Bey, isyanı bastırmış ve isyanın elebaşlarını asmıştır.

Ethem Bey, Düzce İsyanı elebaşlarını asmadan önce "asilerin affedilmesi için" Ethem'den af dileyenlere, "Yarbay Mahmut'un başına gelenlerin benim başıma gelmeyeceğini hanginiz garanti edersiniz." demiş, ve herhangi bir teminat alamamıştır.

Çerkes Ethem, konusunda resmi tarih yalan söylerken, bir kısım Çerkeslerde Yarbay Mahmut olayını gizleyerek, Ethem kendi halkını asmıştır, demektedir.

Yarbay Mahmut Olayını gizleyenler, Ethem Bey'in, Düzce'de Sefer Beyi ve isyanın ileri gelenlerini, eski bir kız meselesi yüzünden astığını iddaa etmektedirler.

AYRINTILI BİLGİLER:

1- http://www.kafkasdiasporasi.com/.../cerkes-ethem-sefer...

2- http://www.circassiancenter.com/.../340_birinciduzce.htm

3- http://dergiler.ankara.edu.tr/dergiler/45/805/10253.pdf